Over de kracht van begrenzen

Caroline* werkt als Legal Counsel voor een grote publieke organisatie. In deze functie wordt aan haar advies gevraagd vanuit alle hoeken in de organisatie. Ze wil graag helpen en neemt haar verantwoordelijkheid voor het geven van het best mogelijke juridisch advies zeer serieus. Zó serieus dat ze soms gaat twijfelen of ze het wel goed gedaan heeft en er wakker van ligt. Nee, zeggen tegen een adviesvrager komt niet in Caroline’s woordenboek voor. Ze pluist graag de wet-en regelgeving uit om de best mogelijke opties in kaart te brengen met de bijbehorende risico’s.

Ze voelt zich erg ongemakkelijk als de adviesvrager haar het vuur aan de schenen legt met de vraag: “Wat moet ik doen dan, optie A, B of C?”. Daar durft ze geen antwoord op geven, want stel dat ze het achteraf verkeerd heeft? Maar nee zeggen tegen de adviesvrager, simpelweg omdat de uiteindelijke keuze bij de ontvanger van het advies ligt en niet bij haar, dat kan ze niet.

Welzijn en gemoedsrust

Nee, zeggen is voor veel mensen buitengewoon moeilijk. Of het nu een eenvoudige vraag is om een collega te helpen, een verzoek om over te werken of een vraag beantwoorden die buiten je verantwoordelijkheid ligt: nee zeggen is lastig. De waarheid is dat nee zeggen wel belangrijk is voor ons eigen welzijn en gemoedsrust. Als we het niet doen passen we ons teveel aan aan wat voor de ander belangrijk is. Voorbij gaan aan onze eigen behoeften kost veel te veel energie. Met een goed gevoel nee kunnen zeggen vraagt om begrenzing. Wat maakt toch dat nee zeggen vaak zo moeilijk is?

“Pleasen”

Een van de belangrijkste redenen is vanwege onze behoefte om anderen gelukkig te maken. De maatschappelijke druk om altijd aardig en behulpzaam te zijn, geldt nog wel meer voor vrouwen dan voor mannen. Het levert een gevoel van verplichting op om aan de wensen van anderen te voldoen. We willen niet egoïstisch overkomen of de harmonie in onze relaties in gevaar brengen. Het idee om anderen teleur te stellen is vaak veel moeilijker te verdragen dan toch maar ja zeggen en het klusje zelf maar even te klaren.

Afwijzing

Vaak zijn we bang voor afwijzing en conflict. We willen graag geaccepteerd worden en alleen al de gedachte de ander teleur te stellen brengt een gevoel van ongemak met zich mee. We willen vermijden anderen boos of teleurgesteld te maken, omdat we bang zijn dat dit de relatie zal schaden. Terwijl we niet eens zeker weten of de ander wel teleurgesteld zal zijn. Deze angst kan diepgeworteld zijn en teruggaan naar ervaringen uit onze kindertijd, waar we keer op keer hebben geleerd dat ‘nee zeggen’ negatieve consequenties heeft. Er is een patroon ontstaan waar we als volwassene vaak onbewust last van hebben.

Schuld

Nee zeggen, of alleen de gedachte eraan al, kan een gevoel van schuld oproepen. Vooral als we ons bewust zijn van hoeveel we al van anderen hebben ontvangen of hoeveel de ander al voor ons heeft gedaan. We voelen ons verplicht iets terug te doen en het idee om een verzoek te weigeren kan een schuldgevoel veroorzaken. Dit weerhoudt ons ervan om voor onszelf op te komen, onze eigen behoeften te erkennen en daar voorrang aan te geven.

Leren nee zeggen

Gelukkig kunnen we nee leren zeggen zonder angst en schuldgevoel. Één van de belangrijkste stappen is het leren kennen, begrijpen en respecteren van onze eigen grenzen. Leren om te identificeren wat we wel en niet kunnen en willen doen, en waar onze persoonlijke grenzen liggen. Waar ligt je verantwoordelijkheid? Wat vind jij belangrijk? Wat zijn jouw prioriteiten? Wat wil jij? Als we antwoord kunnen geven op deze vragen, hebben we een startpunt om te gaan begrenzen.

Het kan helpen duidelijk onderscheid te maken tussen waar we ons allemaal verantwoordelijk voor voelen, en waar we daadwerkelijk verantwoordelijk voor zijn. Dan kunnen we oefenen met nee zeggen, met begrenzen. Door dit te doen, beschermen we onszelf tegen overbelasting en voorkomen dat we opgebrand raken.

Respectvol assertief

Nee, zeggen hoeft niet bot of direct te zijn. Je kunt op een assertieve, respectvolle manier leren communiceren: nee, zeggen zonder anderen te beledigen of te kwetsen. Door het gebruik van ‘ik’- boodschappen met een korte uitleg over de reden achter onze keuze, geven we duidelijkheid en ontstaat begrip. Het is essentieel om te onthouden dat het onze keuze is om al dan niet in te gaan op een verzoek, en dat we die keuze mogen maken.

Zelfzorg

Ten slotte mogen we leren onszelf op de eerste plaats te zetten en prioriteit te geven aan ons eigen welzijn. Denk maar aan de metafoor van het vliegtuig. In de instructie voor de start wordt uitgelegd dat als de zuurstofmaskers naar beneden vallen, we eerst ons eigen masker moeten opzetten, om daarna pas anderen te helpen. Als je niet goed voor jezelf zorgt, kun je niet goed voor anderen zorgen. Verzoeken van anderen gaan nu eenmaal soms voorbij aan ons eigen belang. Het is oké om voor onszelf te zorgen en onze eigen behoeften serieus te nemen. Zelfzorg is niet egoïstisch, maar eerder een essentieel onderdeel van een gezond en evenwichtig leven.

Terug naar Caroline

Waarom was het voor Caroline uit ons praktijkvoorbeeld zo moeilijk nee te zeggen tegen adviesvragers die haar een keuze willen afdwingen? Haar sterke behoefte om anderen te “pleasen”, haar angst voor afwijzing en conflict, haar gevoel van schuld en verplichting zaten in de weg. In het coachtraject brachten we deze gevoelens en overtuigingen in kaart, onderzochten we waar ze vandaan kwamen, vonden we wegen om de kaders van haar eigen verantwoordelijkheid helder te krijgen, en daarmee haar persoonlijke grenzen.

Dit gaf ruimte om te experimenteren met assertief en respectvol nee zeggen, als de ander haar grenzen overschrijdt. De positieve ervaringen die dit opleverde gaven haar de kracht om haar kaders steeds duidelijker aan te geven. Dat gaf zelfvertrouwen en zo kreeg ze, door te leren nee zeggen, weer plezier in haar werk.

Josée van Hage
Februari 2024

*i.v.m. vertrouwelijkheid is dit niet haar echte naam.

P.S.

Neem de regie!

Ontdek het krachtige vermogen om ‘nee’ te zeggen en neem de controle over je werk en leven. Het inzicht in jouw onbewuste neiging om anderen te behagen, jezelf weg te cijferen, of angst voor afwijzing en schuldgevoelens te vermijden, vormt de sleutel tot zelfontwikkeling. Durf de confrontatie aan te gaan met deze aspecten en leer effectief grenzen stellen. Richt je energie op wat echt belangrijk is en communiceer respectvol assertief.

Als je klaar bent voor een positieve verandering, nodig ik je uit voor een vrijblijvend kennismakingsgesprek. Plan jouw afspraak eenvoudig via https://sermone.nl/coaching/. Samen kunnen we werken aan het ontplooien van jouw ware verantwoordelijkheden en het versterken van jouw vermogen om met respect en zelfvertrouwen te communiceren.