Over Psychologische veiligheid en empathisch leiderschap

Rianne* staat bekend als een toegewijde en empathische leider. Ze leidt een team binnen een grote consultancy organisatie die werkt met strakke deadlines en hoge verwachtingen. Rianne gelooft in de kracht van luisteren en geeft veel aandacht aan de behoeften van haar teamleden. Ze weet dat tevreden en gemotiveerde medewerkers beter presteren, en haar doel is om een veilige haven te creëren in de vaak stressvolle omgeving van het bedrijf.

Van veiligheid naar uitputting

Deze aanpak leek vruchten af te werpen: de teamleden voelden zich gehoord en gewaardeerd, en de prestaties van het team waren indrukwekkend. Maar naarmate de druk op de organisatie toenam, werd Rianne geconfronteerd met nieuwe uitdagingen. Meer verantwoordelijkheden werden naar haar team gedelegeerd zonder dat er extra middelen of tijd werden gegeven.

Riannes goed bedoelde pogingen haar team te beschermen, betekenden dat ze meer en meer extra werk op zich nam. Ze begon lange uren te maken, nam werk mee naar huis en probeerde steeds meer een buffer te zijn tussen de hoge verwachtingen en de capaciteiten van haar team. In haar streven een veilige omgeving te bieden, stelde ze beslissingen steeds vaker uit en vergat ze voor zichzelf te zorgen. Ze raakte fysiek en emotioneel uitgeput en moest zich ziek melden.

Welzijn en succes

In de vaak hectische en veeleisende tijd in organisaties is het creëren van een veilige werkplek van essentieel belang. Niet alleen voor het welzijn van de medewerkers, maar ook voor de effectiviteit en het succes van het team als geheel. Het belang van psychologische veiligheid mag daarbij niet worden onderschat.

Wat is psychologische veiligheid?

In een psychologisch veilige werkomgeving voelen teamleden zich veilig om risico’s te nemen, zich uit te spreken en fouten toe te geven zonder angst voor negatieve consequenties. Deze veiligheid is essentieel voor innovatie en betrokkenheid, omdat het mensen in staat stelt om hun volledige creativiteit en potentieel te benutten. Wanneer medewerkers zich vrij voelen om hun stem te laten horen leidt dit tot vernieuwing, een sterkere teamdynamiek en betere resultaten.

Empathisch Leiderschap als sleutelfactor

Empathische leiders zijn in staat om zich in te leven in de ervaringen en behoeften van hun teamleden. Ze bouwen daarmee aan effectieve, betekenisvolle relaties en samenwerkingen en inspireren hun team om eerlijk en open te zijn in hun communicatie. Een empathische leider toont betrokkenheid en begrip, luistert actief en waardeert de input van elk teamlid. Deze leider benut alle mogelijkheden van het coaching continuüm, waar ik in mijn blog van oktober al over schreef. Door hierin consequent te zijn, creëert een empathisch leider een cultuur van creativiteit, vertrouwen en respect. Het is deze cultuur die de basis vormt voor een psychologisch veilige omgeving.

Grenzen aan empathisch leiderschap

Hoewel empathie een essentiële vaardigheid is die bijdraagt aan een veilige werkomgeving en sterke relaties binnen een team, zijn er grenzen aan de effectiviteit van empathisch leiderschap. Er liggen een paar risico’s op de loer, waar Rianne uit ons voorbeeld tegenaan is gelopen. Waar moet een empathisch leider alert op zijn:

• Te veel empathie kan leiden tot besluiteloosheid, omdat de leider mogelijk te veel rekening houdt met de gevoelens en meningen van anderen, zonder duidelijke richting of beslissingen te nemen.
• Empathische leiders kunnen het moeilijk vinden grenzen te stellen, wat ertoe kan leiden dat de zakelijke doelen uit het oog verloren raken omdat individuele behoeften van teamleden voorrang krijgen.
• Te veel empathie voor bepaalde teamleden kan leiden tot ongelijke behandeling of onbedoelde bevoordeling, wat kan leiden tot wrijving en onrust in het team.
• Teamleden kunnen minder verantwoordelijkheid voelen voor hun acties en prestaties, omdat ze verwachten dat hun leidinggevende hun omstandigheden wel begrijpt en de verantwoordelijkheid overneemt.
• Leiders die constant bezig zijn met het welzijn van anderen, kunnen zichzelf verwaarlozen, wat kan leiden tot ongezonde stress en burn-out klachten.

Mens en resultaat in balans

Effectief empathisch leiderschap vereist daarom een balans tussen begrip en medeleven enerzijds en focus op resultaten anderzijds. Empathische leiders geven leiding met oog voor de professionele grenzen, en nemen beslissingen die in het beste belang zijn van zowel de individuele teamleden, het team als geheel en de gewenste resultaten.

Duidelijke grenzen

In het coachtraject dat Rianne als onderdeel van haar re-integratie doorliep, werkten we aan het vinden van een betere balans tussen aandacht voor de ander, en aandacht voor wat Rianne zelf nodig heeft om te kunnen functioneren op een manier die bij haar past. Voor haar team bleef Rianne de empathische leider: betrokken, zorgzaam en toegewijd. Ze leerde daarbij veel duidelijker te zijn door haar verwachtingen uit te spreken en grenzen aan te geven, zowel voor zichzelf als in het managen van de verwachtingen van anderen. Ze heeft haar positie als manager van het team opnieuw, maar beter in balans, ingenomen.

Josée van Hage
november 2024

*Rianne is omwille van de vertrouwelijkheid een gefingeerde naam.

P.S.

De praktijk van empathisch leiderschap

Wat kun je als leidinggevende doen om de focus op taken en resultaten te verbreden met oprechte aandacht en belangstelling voor de mensen in jouw team? Een paar praktische tips:

1. Luister actief: geef teamleden de ruimte om hun gedachten en zorgen te uiten. Wees volledig aanwezig in gesprekken (“In het moment zijn”) en toon oprechte interesse in wat er wordt gedeeld.
2. Wees toegankelijk: zorg ervoor dat je benaderbaar bent voor je team. Moedig hen aan om vragen te stellen en hun ideeën te delen, ongeacht hun functie of ervaringsniveau.
3. Erken en waardeer: erken de bijdragen van teamleden en waardeer hun inzet en bijdrage. Dit vergroot het gevoel van eigenwaarde en versterkt de motivatie.
4. Moedig risico’s aan: fouten zijn leermomenten. Moedig je team aan om vernieuwend te denken en risico’s te nemen zonder angst voor represailles.
5. Wees transparant: deel zoveel mogelijk informatie over organisatieveranderingen en beslissingen. Transparantie helpt bij het opbouwen van vertrouwen en begrip.

Natuurlijk is het van belang rekening te houden met de valkuilen zoals in de blog beschreven. Wil je onderzoeken wat het van jou vraagt te groeien als empathisch leider? Neem gerust contact op of plan een afspraak voor een oriënterend gesprek via https://joseevanhage.youcanbook.me/